Misleid door de wetenschap

Misleid door de wetenschap

Ik ga er vanuit dat als ik artikelen lees op sites als Science Daily, New Scientist en meer van dat soort wetenschappelijke websites, dat deze artikelen het resultaat zijn van gedegen wetenschappelijk onderzoek. Maar het lijkt erop dat er geleerden zijn die het soms niet eens zijn met het resultaat van gedegen wetenschappelijk onderzoek en geaccepteerde procedures omzeilen om resultaten te verspreiden waar zij van geloven dat die eruit hadden moeten komen.

Het gaat hier met name om het artikel wat ik schreef over het gebruik van mobiele telefoons door kinderen onder de 12 jaar. Gregory Lapin, PhD, PE, N9GL, voorzitter van het Veiligheids commitee van de ARRL, doet even een boekje open over hoe sommige geleerden met feiten omgaan.

Sinds een aantal jaren is het wel duidelijk dat bepaalde wetenschappers er heilig van overtuigd zijn dat blootstelling aan hoogfrequent energie schade aan mensen toebrengt. Helaas voor hun hebben goed ontworpen en uitgevoerde onderzoeken hun overtuiging niet kunnen bevestigen. Maar in plaats van te accepteren wat uit het wetenschappelijk onderzoek komt, houden ze koppig vast aan hun overtuiging. Sommigen van hen hebben studies ontworpen die de uitkomsten produceerden zoals zij die graag wilden zien. Maar het nieuwste en meest irritante verschijnsel is dat deze geleerden verhalen verspreiden onder hun collega's welke deze verhalen van hun vertrouwde collega's voor waar aannemen en als zodanig weer verder verspreiden.

Gregory Lapin beschrijft dit als volgt:

"In de afgelopen maanden zijn mij twee van zulke semi-wetenschappelijke geruchtenstromen onder de aandacht gekomen. In mei van dit jaar kreeg ik een e-mail van iemand die zichzelf een 'onderzoeker naar kanker' noemde en die wilde weten waarom ik de bewezen gevaren van mobiele telefoons negeerde: 'Mijn collega's in Zweden en Japan zeggen mij dat blootstelling aan microgolfstraling van mobiele telefoons potentieel gevaarlijk is — en dat dit bevestigd zou moeten worden door de telefoonmaatschappijen (wat ze tot nu toe vertikken).' Hij ging verder met het beschrijven van de experimenten van zijn collega's die muizen aan HF velden blootgesteld hadden en waarbij de dieren een verhoogd risico op hersentumoren vertoonden. Ik vond de beschrijving van het onderzoek verrassend, omdat dit onderzoek helemaal niet in de recente wetenschappelijke literatuur voorkwam…

In juli van dit jaar kwam er een meer extreem voorbeeld van dit type semi-wetenschappelijke onzin in het nieuws. Dr Ronald B. Herberman, directeur van het kankerinstituut van de Universiteit van Pittsburgh, stuurde een memo rond naar 3000 faculteit- en stafmedewerkers van zijn instituut, waarin hij waarschuwde dat kinderen mobiele telefoons alleen in noodgevallen zouden moeten gebruiken omdat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn. Hij zei ook dat niemand de telefoon tegen zijn hoofd zou moeten houden maar een handsfree set zou moeten gebruiken (het artikel wat ik daarna op deze website publiceerde – red). Hij waarschuwde zelfs tegen het gebruik van telefoons in openbare ruimtes omdat je dan anderen aan jouw telefoonstraling bloot zou stellen.

Maar waar baseerde Dr. Herberman zijn waarschuwing op? 'Eerder nog niet gepubliceerde gegevens.' Hij zegt dat het te lang duurt om antwoorden van de wetenschap te krijgen. 'Ik maak me oprecht zorgen en daarom moeten we niet gaan zitten wachten tot er een definitieve studie gereed komt. Beter nu aan de veilige kant zitten dan straks spijt hebben dat we niet hebben gewaarschuwd,' beweert hij.

Het wetenschappelijke proces

De heer die mij het alarmerende e-mail bericht stuurde en Dr Herberman beschouwen zich beiden als wetenschappers. De basis van wetenschap is het onderzoeksproces. Het is een verzameling experimentele en analytische procedures die in de geschiedenis van de wetenschap ontwikkeld zijn waarbij voor de hand liggende fouten vermeden worden die  anders onvermijdelijk gemaakt worden als mensen, en zeker vooringenomen mensen, onderzoek gaan doen. Mensen maken fouten, en de wetenschap strekt zich over zo'n breed gebied uit dat het bijna onmogelijk is om elke variabele onder controle te houden als je er daar één van bestudeert. Als gevolg daarvan vereist de wetenschap dat een studie begint met een 'Nul-hypothese' waarbij de wetenschapper aan moet tonen dat deze niet klopt om tot een tastbaar resultaat te komen.

Bijvoorbeeld: om te onderzoeken of mensen schadelijke gevolgen ondervinden van de blootstelling aan HF energie, moet de wetenschapper eerst aannemen dat mensen geen schade ondervinden van HF energie en vervolgens bestuderen wat er gebeurt als je ze aan HF blootstelt. Over het algemeen zie je in elk type onderzoek wel dat sommige proefpersonen of -dieren er last van hebben en sommigen niet. Om aan te tonen dat er inderdaad beïnvloeding optreedt, moet de wetenschapper aantonen dat er een kans van minder dan 5 procent is dat de nul-hypothese waar is. Ofwel: het is dan 95% zeker dat er inderdaad een effect optreedt.

Het is goed wetenschappelijk gebruik dat alle details van een onderzoek in een document opgenomen worden wat vervolgens aangeboden wordt aan een aantal experts op datzelfde gebied maar die zelf niet bij het onderzoek betrokken zijn geweest. Als die experts van mening zijn dat er geen procedurefouten gemaakt zijn in het ontwerp en de uitvoering van het onderzoek, wordt het document aangeboden voor publicatie. De kern van wetenschappelijk onderzoek is gebaseerd op dit wederzijds beoordeeld en gepubliceerd werk. Zelfs na dit zorgvuldig nakijken van een onderzoek kunnen de vele oncontroleerbare factoren die het resultaat kunnen beïnvloeden nog ruimte laten voor fouten en/of discussie. In het algemeen moeten de resultaten van zo'n onderzoek op zijn minst eenmaal gereproduceerd zijn — bij voorkeur in een ander wetenschappelijk laboratorium als waar het initiële onderzoek heeft plaatsgevonden — om aan te tonen dat de resultaten kloppen.

De nul-hypothese stelt de wetenschapper enigzins voor een dilemma: Omdat de hypothese niet volledig onbewezen kan worden, kan de wetenschapper alleen maar concluderen dat er een kans is dat hij niet waar is. Maar dat wil het publiek niet horen. Dat wil absolute garantie dat iets veilig is. En dat bestaat natuurlijk niet. Elke keer dat je in een auto stapt is er een kans dat je de rit niet overleeft. En die kans is heel wat groter dan dat je een tumor oploopt als gevolg van mobiel bellen. Toch denken mensen daar geen moment over na voor ze in een auto stappen om ergens heen te gaan. Dr Herberman, als wetenschapper, zou moeten weten dat het 'definitieve onderzoek' waar hij op wacht er nooit gaat komen. In het beste geval zullen vervolgstudies de kans dat de nul-hypothese waar is, verder verkleinen.

Een veel bestudeerde tak van wetenschap

Het biologisch effect van elektromagnetische energie is een van de meest bestudeerde onderwerpen in de wetenschap. De studies begonnen serieuze vormen aan te nemen in de zestiger jaren en duren voort tot de dag van vandaag. In bijna 50 jaar zijn er meer dan 2500 gecontroleerde publicaties verschenen. Je hebt natuurlijk controles en controles: het ene onderzoek is wat beter uitgevoerd dan het andere.

Om hier nog wat nuttige informatie uit te kunnen halen heeft het Institute of Electrical and Electronic Engineers (IEEE) een studie daarop uitgevoerd. Tussen 2002 en 2004 is elk onderzoek opnieuw gelezen door tenminste drie experts en beoordeeld op toepasbaarheid met de kennis die we tegenwoordig hebben van deze materie op het gebied van blootstelling aan elektromagnetische velden. Daar bleven 1411 publicaties van over die beschouwd worden als het beste onderzoek wat op dit gebied gedaan is: deze publicaties zijn gebruikt om de laatste versie te maken van de veiligheids eisen van het IEEE: C95.1 -2005: IEEE Standard for Safety Levels with Respect to Human Exposure to Radio Frequency Electromagnetic Fields, 3 kHz to 300 GHz. Wat een mens aan straling ondervindt van mobiele telefoons en amateur radio antennes is door de FCC (Amerikaanse AT) lager gesteld dan wat in de veiligheidseisen als Maximum Permissible Exposure (MPE) wordt aangegeven.

Wat zouden mijn correspondent en Dr Herberman na 50 jaar en 1411 goede wetenschappelijke studies voor onderzoek hebben gedaan dat zo verschilt van deze eerdere studies? Dat onderzoek was in elk geval dan niet beoordeeld door collega's op dit gebied. Als wetenschappers zouden ze beter moeten weten dan hun aannames op zulk zwak bewijs te baseren. Toegegeven, zij zijn geen experts op het gebied van elektromagnetische bio-effecten en ze zijn zich waarschijnlijk niet bewust van de schat aan kennis die er op dit gebied inmiddels ontwikkeld is. Maar des te meer redenen om niet zo heftig te reageren op informatie waarvan de wetenschappelijke onderbouwing ver te zoeken is. Maar ja, als een directeur van een groot kankerinstituut zulke uitspraken doet, wordt het door heel veel mensen voor waar aangenomen; ook door mensen die nog minder van wetenschap weten dan hijzelf…

Dr Herberman heeft nooit geadviseerd om geen mobiele telefoons meer te gebruiken. Hij heeft alleen gezegd dat je voorzichtig moet zijn. En wie kan er nou zeggen dat het niet goed is om voorzichtig te zijn? Vanuit publieksstandpunt kan ik het daar niet mee oneens zijn. Ik ben een voorzichtig chauffeur en ik kijk altijd naar links en naar rechts voor ik de straat oversteek. Beide activiteiten zijn een hoop gevaarlijker dan het gebruik van een mobieltje. Als je het nieuws gevolgd hebt in de week na Dr Herberman's memo, zag je de reacties van zeer bezorgde ouders die besloten hadden het mobieltje van hun kinderen af te nemen. Het enige wat de onwetenschappelijke uitspraak teweeg had gebracht was de onrust onder mobiele telefoongebruikers doen toenemen. En paniek brengt meer schade toe dan gebruik van de mobiele telefoon. Vanuit de wetenschap bezien is er geen reden om voorzichtiger met de mobiele telefoon om te springen dan met welke andere dagelijkse activiteit dan ook."