Dubbeltoon generator
Het testen van een SSB eintrap cq. zender vereist vanwege de modulatievorm een andere aanpak dan een FM of AM zender. Dat komt omdat, als je een enkele (sinusvormige) toon op de microfooningang zet, de zender een keurige draaggolf zal laten zien die net zoveel van de ingestelde (onderdrukte) draaggolf afwijkt als de modulerende frequentie. Hier zijn dus andere maatregelen nodig.
Vandaar dat bij het moduleren van een SSB zender in zo'n geval gebruik gemaakt wordt van een z.g. dubbeltoon oscillator; een apparaat dat twee tonen tegelijk produceert. Daarmee is het mogelijk het gedrag van een SSB eindtrap of modulator te bekijken. Dit is een eenvoudig te bouwen instrument die je ook nog eens kunt gebruiken als enkele toongenerator waarmee je eventueel kunt foutzoeken in laagfrequent apparatuur.
Het schema ziet er als volgt uit:
Het hart van de schakeling wordt gevormd door een enkel IC, welke 4 operationele versterkers herbergt. Twee van deze versterkers zijn door middel van een Wienbrug schakeling als oscillator geschakeld (LM324_1 en LM324_3). De andere twee opamps fungeren als buffer. De germaniumdioden OA85 fungeren als amplitude begrenzers. Vervolgens worden de twee tonen bij elkaar gevoegd op de potmeter Raj3, waarna het signaal via een volume-regelaar van 4k7 aan de uitgang wordt toegevoerd. Door één van de twee Wienbrug-oscillatoren met een 100nF condensator via de schakelaar S2 naar massa volledig uit balans te trekken, verkrijg je een enkele toon. De twee oscillatoren worden afgeregeld op de standaard meetfrequenties van 1000 en 1300Hz.
Deze schakeling laat zich makkelijk opbouwen op gaatjesboard. Hugo's (PA2HW) versie ziet er als volgt uit:
De opbouw is ruim gehouden en de bedrading van de bedieningscomponenten is goed te zien. De schakeling trekt ca. 60mA en kan eventueel makkelijk batterij gevoed worden. Na het in bedrijf stellen moeten de twee tonen op een oscilloscoop of LF voltmeter (universeelmeter) met de balanspotmeter Raj3 op precies gelijke sterkte afgeregeld worden. Daarna is de dubbeltoonoscillator gereed voor gebruik. Op de oscilloscoop ziet dat er zo uit:
Dat biedt niet zoveel informatie. Leuker is om te zien wat er nou gebeurt als je het signaal toevoert aan een SSB zender en dan op de uitgang kijkt:
Dit is een fraai plaatje. Als er ergens in de zender iets misgaat (vastlopen van LF of HF versterkers) dan zie je dat onmiddelijk aan de afwijkingen ten opzichte van dit plaatje. Meestal aan platte toppen als gevolg van te ver uitsturen.
Het apparaat kan vervolgens in een kastje gebouwd worden. Want losse printen in de shack worden anders in een recordtijd weer gekanninaliseerd voor een volgend project als je een fanatieke zelfbouwer ben HI. Hugo had nog een kastje liggen, en dat resulteerde in het volgende beeld:
Met dit instrument heb je er weer een waardevol hulpmiddel in de shack bij.