Afstands-nomogram
Voor het werken op HF gelden allerlei parameters die de verbinding tussen twee stations mogelijk maken; locatie, antenne, grondsoort en niet in de laatste plaats atmosferische condities. Maar dat telt bij VHF en hoger niet of nauwelijks. Behoudens bijzonder omstandigheden (sporadische-E, ducts) telt hier alleen antennehoogte. En om dan de maximale afstand te berekenen moet je een ingewikkelde formule invullen (staat toevallig in het februari-nummer van Electron). Maar het kan ook anders.
Dat "anders" heet Nomogram. Bij een nomogram is over het algemeen sprake van twee verticale lijnen met daarop de verdeling van gegeven parameters. Door een lijn door twee bekende parameters van de twee lijnen te trekken, wordt een derde lijn doorsneden die de onbekende parameter oplevert. En dat zonder te rekenen. Voor het bepalen van de maximaal werkbare afstand van twee stations kan je onderstaand nomogram gebruiken:
De linker en de rechter verticale lijn vertegenwoordigen de bekend veronderstelde antennehoogtes van zender en ontvanger. In het voorbeeld is de zender op 40m hoogte opgesteld en de ontvanger op 10m hoogte. Trekken we tussen die twee punten een lijn, dan is de maximale afstand tussen deze twee stations ca. 40 km. Daarom was het voor mij ook mogelijk om PI4VRZ/A te werken tijdens de ballon vossejacht met mijn porto (!) vanaf het dakterras: PI4VRZ/A zat in de Gerbrandytoren op ca. 300m hoogte, en mijn dakterras ligt op een meter of 6. De maximale afstand is dan een dikke 80 km en dat klopt wel: de verbinding was geen enkel probleem.
Merk op dat een nomogram altijd gebruikt kan worden als twee van de drie parameters bekend zijn. In dit geval: stel dat je antenne op 10m hoogte staat en het station waar je mee in gesprek ben, zegt op 20km afstand te zitten, dan volgt nu uit het nomogram dat de antennehoogte van je tegenstation minstens 7m moet zijn… Voor veel vraagstukken zijn nomogrammen te vinden; berekening van zelfinducties, resonantiekringen, Q-waarden etc. etc. Rekenmachine niet meer nodig!