Zonnecyclus 24 een fiasco?

Flare

flareZonnecyclus 24 een fiasco?

Veel zonnewetenschappers denken dat de nieuwe zonnecyclus 24 een knaller gaat worden: een woede-uitbarsting van de zon die satellieten gaat roosteren en op aarde een ravage gaat aanrichten onder communicatieverbindingen, het elektriciteitsnet en moderne elektronica. Maar er is nog nauwelijks bewijs dat zonnecyclus 24 zelfs maar begonnen is, laat staan dat het de aanloop is naar een hoop problemen. Tot nu toe zijn er slechts een paar onbetekenende pukkeltjes te zien geweest die zouden moeten suggereren dat de oude cyclus voorbij is en de nieuwe daadwerkelijk begonnen.

 

Het dieptepunt van de circa 11 jarige zonnecyclus zou eind afgelopen jaar plaatsgevonden moeten hebben: het einde van cyclus 23 en het begon van cyclus 24. Daarmee zou de top van cyclus 24 rond 2012 moeten komen te liggen.

Maar dat betekent niet dat een tegenvallende zonnevlekcyclus voor een saaie periode zou zorgen, zeker niet voor twee zonnewetenschappers van het National Solar Observatory in het Amerikaanse Tucson, Arizona.

Twee jaar geleden schreven William Livingston en Matt Penn een artikel voor het Science journal waarin ze voorspelden dat niet alleen deze zonnecyclus een fiasco zou worden, maar dat het tevens het begin zou zijn van een langere periode van afnemende zonne-aktiviteit Zij baseerden zich op hun waarnemingen van afnemende zonnevlek intensiteit en ze stelden dat rond 2015 de zonnevlekken wel eens helemaal verdwenen konden zijn.

En dan de clou van deze stelling: De laatste keer dat er gedurende langere tijd geen zonnevlekken waren, van 1645 tot 1715, viel samen met wat de Kleine IJstijd wordt genoemd: een periode van bitter koude winters.

Dit soort uitspraken veroorzaken natuurlijk nogal wat onrust in een tijd waarin klimaatverandering en wereldwijde opwarming hoog op de internationale agenda staat en waar de door de mens veroorzaakte kooldioxide als de moderne duivel neergezet wordt.

Dit artikel, dat door de redactie van Science geweigerd werd, is nooit gepubliceerd. Livingston zegt daarover dat hem dat verder niet interesseert.

"Ik accepteer wat de redactie daar over opgemerkt heeft", zegt Livingston. "'Als je dit soort boute uitspraken doet, kan je maar beter sterk bewijs hebben.' "

Volgens Livingston waren hun bevindingen gebaseerd op de waarneming van een trend van afnemende kracht van zonnevlekken, maar de redactionele critici vonden dat hij slechts statistische argumenten gebruikte.

Hij is zich ervan bewust dat sommige tegenstanders van de gangbare mening dat de klimaatveranderingen en de opwarming van de aarde het resultaat zijn van menselijke aktiviteit — broeikas effect, in het bijzonder de uitstoot van kooldioxide — zeer geïnteresseerd zijn in het idee dat de veranderingen eerder het gevolg zijn van wisselende aktiviteit van de zon.

"Maar dat is nog niet bewezen", waarschuwt Livingston, een astronoom die werkt op een kantoor van het hoofdkwartier van het National Optical Astronomy Observatory van de Universiteit van Arizona.

"We zullen het moeten afwachten. We kunnen het mis hebben. Maar de zon gaat ons nog verrassen", zegt hij.

Het is niet slechts wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Er staat een hoop op het spel bij het voorspellen of de zonnevlekken heftig of juist rustig zullen zijn, zegt Matt Penn van het National Solar Observatory.

De krachtige uitbarstingen op de zon en de daarmee gepaard gaande straling kunnen elektronische apparatuur op aarde roosteren. Met name satellieten zijn kwetsbaar.

De straling met hoge energie die door de zonne-uitbarstingen geproduceerd wordt reist met nagenoeg de snelheid van het licht en kan de aarde in slechts een paar minuten bereiken.

Maar de magnetische invloeden van een zonne-uitbarsting kunnen er wel twee tot drie dagen over doen, zegt Penn, een zonne-wetenschapper.

In de 19e eeuw induceerde intense magnetische uitbarstingen op de zon stromen in de telegraaflijnen in Amerika en Italïe, die branden veroorzaakten en apparatuur beschadigde. Later merkte men dat de zonne-aktiviteit invloed had op radio-uitzendingen.

Daarnaast kan zo'n uitbarsting elektriciteitsnetten beïnvloeden. Een enorme uitbarsting in 1989 blies transformatoren op in Canada en veroorzaakte daar een nationale stroomuitval. Tevens vermoedt men dat het uitvallen van een aantal satellieten in die tijd ook te wijten was aan blootstelling aan de zonne-energie.

Satelliet operators kunnen de satellieten uit de zon draaien, of kwetsbare apparatuur aan boord uitschakelen, en astronauten kunnen kunnen schermen gebruiken om zich te beschermen tegen zulke uitbarstingen.

Als Cyclus 24 de grote cycle gaat worden zoals is voorspeld, zegt Penn, "dan is het waarschijnlijk dat we geomagnetische stormen gaan zien, met een hoop zonnevlekken, en een hoop uitbarstingen op de zon."

Penn zegt dat zelfs een zogenoemde "kalme zon" period verre van saai zijn omdat de oppervlakte van de zon bestaat uit gasbellen die net zo groot zijn als de staat Texas, die zich naar de oppervlakte bewegen met een snelheid van ongeveer 1,5km per seconde. Het gas koelt af en valt dan in smalle kanalen weer naar beneden met ongeveer dezelfde snelheid. Dat noemen we dan een 'kalme zon.'

De tijd zal het leren. Voorlopig zijn er inderdaad nog niet veel zonnevlekken van de nieuwe cyclus gezien. Maar wat niet is kan nog komen…