Ervaringen met bandfilters tijdens velddag
Tijdens de laatste velddag op 6 en 7 juni hebben we voor het eerst gebruik gemaakt van bandpassfilters in de antenneleidingen van de HF transceivers om onderlinge beïnvloeding te voorkomen. En dat was een verademing.
Een van de grote problemen bij multi-multi contesten is dat je met meerdere stations boven op elkaar zit. Nou draaien we meestal geen multi-multi, maar als je CW zit te doen op de ene set en vijf meter verder zitten ze je lelijk aan te kijken omdat ze het nachtuilennet niet kunnen verstaan door jouw signaal, dan vraagt dat om actie.
Ik schreef al eerder een artikel over het gebruik van coax notchfilters voor dit soort gelegenheden. Die kan je relatief goedkoop maken (de "verfblikken" uitvoering). Mijn grootste bezwaar daartegen was, dat als mijn collega-contester besluit om van band te wisselen, ik mijn filter moet wisselen. Een notchfilter sluit immers het signaal van je tegenstation kort en dat werkt net anders dan een bandpassfilter waar je het gewenste signaal doorlaat in plaats van het ongewenste station kortsluit.
Al googlend kwam ik terecht bij de documentatie van W3NQN , die goede banddoorlaatfilters beschrijft welke tot zo'n 200W te gebruiken moeten zijn. Het slechte nieuws daarbij is dat de condensatoren tot een paar kilovolt moeten kunnen verdragen.
W3NQN bouwt de filters op in één kast waarbij met een schakelaar het juiste filter gekozen kan worden. Wij besloten om meerdere redenen dat niet te doen. Om te beginnen moet je dan voor elke zender zo'n kast bouwen en dat is een dure aangelegenheid. Ten tweede is er dan nog steeds de mogelijkheid dat twee stations voor dezelfde band kiezen en dan heb je niet zoveel aan je filters. Dus besloten we om de filters in aparte kastjes te bouwen. Immers, is het filter voor de band waar je op wilde gaan werken niet beschikbaar, dan is die vermoedelijk door je collega in gebruik…
We begonnen met het verzamelen van de onderdelen. Vooral de condensatoren leverden problemen op: op diverse beurzen zochten we naar de juiste waarden of combinaties waarmee we de uiteindelijke gewenste waarde konden samenstellen. Sommige kleine waarden zoals 36 en 12pF konden we niet vinden en die maakten we van stukjes printplaat. Daarmee kan je prima hoogspanningscondensatoren van niet te grote waarden maken.
De ringkernen liet ik compleet uit Amerika komen. Kitsandparts.com levert een complete kit voor slechts $44. Ik bestelde twee kits en dat kostte me inclusief verzendkosten omgerekend €88, dus dat viel alles mee. Draad bestelde ik bij eijlander die niet alle waarden had, dus beperkte ik me tot 1, 1.5 en 2mm. Het 2mm draad was in verzilverde uitvoering, maar dat is alleen maar goed voor de Q HI.
Toen volgden wat avonden met tri- en quadrafilair wikkelen van de spoelen. Met vereende krachten maakten Hugo PA2HW en Robert PA2RDK van printplaat frontjes, achterplaten en deksels voor wat kastjes die Hugo ergens uit een dumppartij haalde. Omdat Hugo maar 5 kastjes had, beperkten we ons in eerste instantie tot 80, 40, 20, 15 en 10m met in het achterhoofd dat tegen de tijd dat 160m in beeld kwam in de CW contest, de phone enthousiasten al op één oor zouden liggen…
Met wat trek- en duwwerk aan de spoelen en hier en daar wat verwijderen van een wikkelingetje of wat (de zelfinductie kwam meestal hoger uit dan op basis van de Al-waarden te verwachten was) werden de filters in de band gebracht. Dat leverde soms spectaculaire resultaten op. Eén filter verlichtte de shack bij de 100W key-down test omdat de isolatie van het wikkeldraad van een van de ringkernen doorsloeg en er een vlamboog naar de bodem kwam te staan. Bij het 10m filter begon na een aantal seconden de printplaat-condensator te roken en werd zo heet dat het soldeer smolt en de draden eraf sprongen. Tegen de spanning kon de printcondensator wel, maar tegen de stroom (ca. 3A) niet. Teveel verliezen waardoor de warmteontewikkeling te groot werd. Hugo verving die door een keramische trimmer die ongeveer op dezelfde waarde ingesteld werd, maar achteraf bleek deze toch teveel af te wijken waardoor het 10m filter een vrij hoge SWR aangaf. Die moet nog even nagekeken.
Tijd voor de veldtest. Tijdens de velddag gebruikten we de filters in de antenneleiding van de twee HF sets die we gebruikten. En wat een verademing. Op de CW set was totaal niets te horen van SSB-splatter en ook andersom hadden de SSB-ers totaal geen last van het CW signaal. Dit hadden we veel eerder moeten doen…
Op enig moment was er wél een filter aanwezig in de SSB set (die op 80m draaide) maar geen filter in de CW set (die op 40m draaide). Je zou denken dat de CW set dan last zou moeten hebben van het SSB signaal en andersom niet, omdat het 80m filter immers het CW signaal buiten zou moeten houden. Maar niets was minder waar. Jack PA7RJ beklaagde zich over de storing die van de CW af kwam, terwijl hij toch een filter ertussen had. Dus werd het 40m filter geplaatst en toen was de storing over! Rob PE9PE wees ons op het feit dat elke synthesized zender, hoe goed ook, (synthesizer)ruis rond de carrier heeft. Ook al is die 90dB down, dan is dat als de antennes in dezelfde mast zitten nog altijd genoeg om gehoord te worden in een andere set. Het filter in de antenneleiding van de zendende set onderdrukt die zijbandruis voldoende om ervoor te zorgen dat die ruis niet meer te horen is in de andere set. Elke set moet dus voorzien worden van een filter als je zo dicht op elkaar zit!
De conclusie moge duidelijk zijn. Het kost wat, vooral moeite, maar dan heb je ook wat. Als je zo dicht op elkaar zit is het gebruik van goede bandfilters eigenlijk een must. Wij zorgen er voortaan voor dat we ze altijd bij ons hebben met een velddag of Jota waar je met meerdere stations werkt. Paul PA3DFR schroefde op alle filters verloopjes naar BNC waardoor het wisselen van de filters veel sneller ging dan het schroeven met de PL-pluggen. Wellicht een tip om over na te denken als je echt snel wil wisselen HI..