Portofoon-antennes

Porto

PortoPortofoon-antennes

Recent ben ik eens aan het experimenteren geslagen met wat verschillende in de winkel verkrijgbare portabel-antennes. Willen veel amateurs juist zo ver mogelijk komen en hebben ze daarom ook alleen maar interesse voor propagatie op de lange afstand, zelf ben ik daarnaast zeer geïnteresseerd in propagatie op de kortere afstand.

 

ant-1 Dat heeft betrekking op de rare QSB die er op 6 meter soms op zeer lokale signalen zit, maar ook op het werken met portabele apparatuur. Ik doe dat vooral op 70 cm (met name in D-STAR), maar daarnaast ook op 2 meter en op 6 meter (beide in FM).

(Afgebeeld hiernaast de IC-E92D met de origineel meegeleverde antenne, klik = vergroting)

De aanleiding om eens wat te gaan uitproberen waren een paar stations in mijn omgeving die toch wel heel wat betere resultaten boekten met een gekocht antennetje in plaats van de meegeleverde antenne op hun portofoon. Meestal ging het om typen van het merk Diamond, die ook wel heel prominent in deze markt aanwezig is. Bij deze stations ging het om ervaringen op 70 cm in D-STAR en het verschil was gewoonlijk van helemaal niet hoorbaar of niet verstaanbaar met het originele antennetje op de repeater, tot een heel erg bruikbaar en Q5 signaal met een aangekocht exemplaar. Dat het D-STAR was is wel zinvol om te vermelden, omdat bij die modulatiesoort de grens tussen al dan niet goed verstaanbaar nog wat scherper ligt dan bij FM.

Een portabel-antenne is iets wonderlijks. Wat veel mensen zich niet realiseren is dat de tegencapaciteit voor zo'n antenne grotendeels ontbreekt. Althans wanneer de porto los op tafel ligt. Voor 70 cm zou op die manier (inclusief de grootte van de portobehuizing) een tegencapaciteit van ruim 17 cm nodig zijn, of een equivalent iets dat mede uit condensatoren en/of spoelen bestaat. Op 2 meter is dit al ruim 50 cm, en op 6 meter bijna 1,5 m.

Dat zo'n antenne toch werkt komt door twee redenen. Allereerst is bij ontvangst een tegencapaciteit veel minder belangrijk dan bij zenden. Vandaar dat zo'n apparaat het op tafel liggend bij ontvangst ook gewoon behoorlijk doet. Bij zenden werkt het doordat de gebruiker van de antenne ook een beetje meedoet. Via de capaciteit van de portofoon, of gewoon via geleiding met de handpalm is de arm (en ook de rest) van degene die de portofoon gebruikt dus onderdeel van de antenne. Een mens bestaat immers grotendeels uit water. Op 70 cm is die koppeling met de eigenaar van het apparaat het effectiefst. Daar is heel weinig capaciteit (pF) tussen hand en portofoon al voldoende. Ook op 2 meter zijn er geen problemen. Maar portofoons op 6 meter en zeker op 10 of 11 meter komen duidelijk tegencapaciteit tekort. Vooral op die laatste twee banden zijn portofoonantennes niet erg effectief meer doordat de apparaten als tegencapaciteit alleen een heel hoge weerstand zien. Tenzij je er als tegencapaciteit dus (op 10/11m) een draad van ruim meer dan 2m lang aan hangt.

Overigens komen ook eigenaren die erg zuinig op hun aanschaf zijn lelijk op de koffie: een kunststof of leren tas verkleint de koppeling tussen mens en apparaat aanzienlijk en daardoor zou je ook verwachten dat de portofoonantenne daardoor minder goed gaat werken. (Hang je er echter een externe microfoon aan, dan biedt het microfoonsnoer afhankelijk van de zendfrequentie weer een welkom stuk tegencapaciteit).

 

ant-2 Een halve golf
'Waarom zou een fabrikant geen perfecte antenne bij zijn portofoon leveren?' zo vroeg ik me af. De portofoon die ik zelf gebruik, de IC-E92D beschikt over een breedbandige ontvanger (loopt van 495 kHz t/m 999 MHz), en toen ik een van de twee voor de experimenten gebruikte antennetjes probeerde wist ik meteen het antwoord. Ik gebruik de IC-92 namelijk niet alleen op de amateurbanden: ik luister er onderweg ook regelmatig mee naar de nieuwszenders Radio 1 en BNR Radio. Dat luisteren op de FM-band gaat met een SRH-536 van Diamond hoegenaamd niet. Geen wonder want volgens de specificaties is het antennetje ook niet geschikt voor die band (voor ontvangst overigens wel op een aantal andere banden). Wil je met een antenne ook de middengolf en de kortegolfomroepbanden kunnen luisteren dan werkt hij op de amateurbanden gewoon iets minder goed. De originele antenne kun je behalve voor zenden en ontvangen op 70 cm en 2 meter ook probleemloos gebruiken voor bijvoorbeeld ontvangst op middengolf, kortegolf, 27 MHz, 6 meter en FM-omroep. Breedbandigheid heeft hier zijn prijs.

(Foto hiernaast: IC-E92D met de zeer flexibele Diamond SRH-536, klik = vergroting)

De SRH-536, die zeer sterk lijkt op de ook verkrijgbare SRH-36 is een 36 cm lange zeer flexibele spriet. De onderste 2 cm bevatten aanpassing en de SMA-connector van de antenne. De overige 34 cm en dat is vrijwel precies een halve golf op 70 cm vormen de zendantenne. De stroombuik (daar zit de uitstraling die je wilt hebben) zit bij zo'n antenne precies in het midden. Misschien dat het nog wat uitmaakt als het hoofd (80% water) van de gebruiker dat veld niet in de weg zit. Bij de meegeleverde antenne zit zoals bij de meeste antennes de stroombuik in het deel net boven waar de aansluitconnector zich bevindt. Daarmee zit het hoogfrequent veld grotendeels ter hoogte van het hoofd van degene die erin praat.

Een prettig idee aan de SRH-536 is dat hij door zijn flexibelheid en lichte gewicht de SMA-connector op de portofoon nauwelijks belast. Minder nog in ieder geval dan de originele antenne. Bij veel portofoons zit de connector slechts op de printplaat bevestigd, en alleen losjes in de portofoonbehuizing geklemd. De SRH-536 is voor zenden alleen geschikt op 2 meter en 70 cm.

Een eenvoudige antennetest
Ik besef dat het maar een heel summiere praktijktest is waarbij ik net als bij de andere antennes verder niet naar 2 meter gekeken heb, en ook niet naar omgevingsinvloeden, bandbreedte, het effect van verschillende portofoonbehuizingen op de uitstraling en een aantal andere factoren. Niettemin kan ik zeggen dat de SRH-536 flink beter werkt dan de originele antenne van de IC-E92D. Als ik het moet schatten dan moet het misschien wel rond een S-punt verschil maken. Maar goed, ik moet het daar bij een schatting houden. Feit is dat het een flinke verbetering betreft.

ant-3 De tweede recent gekochte antenne die ik geprobeerd heb is de SRH-999. Bij deze antenne vervalt iedere voorzichtigheid met betrekking tot de SMA-connector. Deze antenne van 51,5 cm lang is behalve het stukje helemaal bovenaan nauwelijks flexibel. Hij bevat behalve een grote verdikking met een aanpasnetwerk in de voet, onderweg nog twee verdikkingen voor verdere aanpassing. De voet sluit echter wel uitstekend aan op de portofoonbehuizing wat een goede stabiliteit geeft. Ik zou hem niettemin nooit op de fiets gebruiken of bij al te harde wind.

(foto links: de Diamond SRH-999, klik = vergroting)

Vanwege het formaat zou je verwachten dat hij op 2 meter als full- size kwartgolf werkt, maar op die band heb ik zoals al eerder gezegd (nog) geen tests gedaan. De SRH-999 werkt voor zenden op 6 meter, 2 meter, 70 cm en 23 cm.

Op 70 cm zou hij net als de SRH-536 ook als halvegolf-antenne werken. Om die reden verwachtte ik niet heel veel verschil tussen de SRH-999 en de SRH-536. Het tegendeel bleek meerdere keren waar. De 999 ontpopte zich ook qua hoogfrequentgedrag als een monster-antenne: het verschil tussen SRH-536 en SRH-999 was bij meerdere tests groter dan dat tussen de SRH-536 en de originele antenne… Verbluffend.

"Het dopje"
ant-4 Een bijzonder antennetje dat ik al wat langer bezit, en dat de moeite zeker waard is om te vermelden is de SRH-805S, ook van Diamond. Deze antenne wordt door sommigen wel "het dopje" genoemd. Die naam is het antennetje niet onwaardig: hij doet met zijn slechts 4,5 cm vanaf de portofoonbehuizing inderdaad haast denken aan een beschermende afdekking voor de SMA-plug.

(Foto rechts: de IC-E92D met de SRH-805S)

Natuurlijk werkt zo'n mini-mini-mini-antennetje minder goed dan de grotere broers en zussen. Hij zal geen van de anderen de loef afsteken, maar niettemin valt het op hoe goed het antennetje toch nog werkt. Vooral het feit dat hij het op 2 meter überhaupt nog doet vind ik op zichzelf al verwonderlijk: die 4,5 cm is meer dan 10 maal zo klein als een full-size kwartgolf geweest zou zijn. Niettemin is het verschil met een van de veel langere antenne niet eens zo heel groot. Met de SRH-805S is een portofoon echter zeer veel makkelijker te hanteren dus zeker een aanradere als je hem dik binnen het bereik van een nabije repeater wilt gebruiken. Het antennetje werkt overigens voor zenden op 2m, 70 cm en 23 cm.

Behalve op 70 cm heb ik ook enkele soortgelijke eenvoudige testjes uitgevoerd op 6 meter. In dit geval was de "de facto referentie" een driebandenantenne (6m, 2m, 70 cm), zo'n model waarbij voor 6 meter het topje van de antenne moet worden afgeschroefd om te worden vervangen door een dikkere spoel. Soortgelijke antennes worden bij meerdere bekende apparaten meegeleverd. Ook op deze band was het verschil met de SRH-999 vergelijkbaar met de resultaten op 70 cm: op 6 meter presteert de SRH-999 flink wat beter, het scheelde zeker anderhalf S-punt en misschien zelfs meer.

Conclusie van dit alles: het is zeer zeker de moeite waard om bij portofoonantennes eens rond te kijken of een alternatief misschien niet beter werkt. Denk er daarbij aan dat grotere antennes ook nadelen hebben. Is het bij een autorit waarbij je de portofoon af en toe mee de auto uit neemt met zo'n grote antenne nog niet problematisch, als je je zoals ik vaak doe lopend of op de fiets voortbeweegt is het wel een ander verhaal. Met de originele antenne en met de SRH-805S past een portofoon als ik ergens ben met het grootste gemak in mijn rugzak en ook in mijn binnenzak of aan de broeksriem. Met een SRH-536 is dat al een heel ander verhaal. De antenne past niet goed in mijn rugzak, gaat helemaal niet in mijn binnenzak en of hij aan de broeksriem kan hangt volgens mij in hoge mate af van de anatomie van de gebruiker. Ik heb de losgemaakte SRH-536 al tweemaal per ongeluk in een winkel op de toonbank laten liggen.

John – PA0ETE

(n.b. ik heb geen band met leverancier(s) van deze antennes, en de beide lange antennes heb ik in oktober gewoon zelf  aangeschaft om te gebruiken.)

Originele artikel tevens te lezen op xDV Me!