MG-rechtuit ontvanger op 6 V door PA2HGJ

Op de clubavond deze week was naast de mooie B2 MarkII van Frank nog iets bijzonders te zien: Mans, PA2HGJ had een zelfbouw middengolf ontvanger meegenomen. Het bijzondere aan deze ontvanger is, dat het om een 1-buis ontvanger gaat die op een erg lage gelijkspanning werkt; slechts 6 Volt. Het ontwerp van Mans is eenvoudig van opzet en goed nabouwbaar. De gebruikte EF-buis is nog goed te krijgen.

Ik had al vaker buizenontwerpen gezien van ontvangers die met een lage spanning werken. Werkspanningen van bijv. 70 , 20 en ook wel 12 Volt worden dan gebruikt. Maar 6 Volt, da’s een ander verhaal. Ik kon de ontvanger, die op een flinke draadantenne buiten het clubhuis was aangesloten,  aan de tand voelen. Duidelijk waren er in de headset 4 omroepstations te horen en de selectiviteit was niet slecht, en dat in een lawaaiige omgeving. Mans vertelde dat onder goede omstandigheden er wel zo’n 15 stations te horen zijn. 

 

Lees hier de volledige beschrijving van de ontvanger door Mans: 

MG-Rechtuit ontvanger volgens principe ruimteladingslamp 

Ruimteladingswolk

In een elektronenbuis vormt zich door  verwarming van de kathode een wolk elektronen met een negatieve lading, de z.g. ruimteladingswolk. Hierdoor wordt het voor nieuwe elektronen moeilijk de kathode te verlaten. Er is dus altijd een vrij hoge anodespanning nodig, meestal zo rond de 250V. In de begintijd van de radio kwam deze hoge spanning uit een dure anodebatterij. Er werd dus gezocht naar een manier om de radiolampen (triodes) met een lagere spanning te laten werken. Dit werd mogelijk met de dubbelrooster lamp . Hierbij is er een extra rooster aangebracht tussen kathode en stuurrooster. Door dit rooster op een kleine positieve spanning t.o.v. de kathode te brengen trekt dit rooster elektronen uit de ruimteladingswolk weg waardoor deze zodanig vermindert dat een lage anodespanning al voldoende is om de lamp te laten werken. Deze dubbelrooster lampen werden ook wel ruimteladingsbuizen genoemd. Het zijn tetrodes met de karakteristiek van een triode. Dit in tegenstelling tot de gangbare tetrodes, dat zijn schermrooster tetrodes (S-Tetrodes). Echte dubbelroosterbuizen (b.v. Philips A441) zijn tegenwoordig moeilijk te vinden maar een moderne penthode is ook als ruimteladingsbuis te gebruiken. In het NVHR tijdschrift kwam ik een stukje hierover tegen 1). Men gebruikt nog wel een aparte 10 Volt anodespanning en 6,3V gloeispanning. Ik heb een MG-rechtuit ontvangertje gemaakt met een EF80 uit een oude TV dat volledig uit één 6 Volt accu kan worden gevoed. Andere buizen  (EF184, EF183, EF85)  werken  ook. Het enige waar je op moet letten is dat het 3e rooster (remrooster) naar buiten is uitgevoerd en niet intern met de kathode verbonden. 

 

Schema

Het stuurrooster wordt niet gebruikt en aan de kathode geknoopt. Het schermrooster doet dienst als ruimteladingsrooster. De voorspanning is instelbaar met de 4K7 potmeter en bepaalt de versterking (elektronenstroom). Het remrooster doet dienst als stuurrooster. Met de terugkoppeling moet je een beetje experimenteren.  In mijn geval is met 20 meter draad als antenne (de helft van mijn HF dipool) en een EF80 als buis Ck niet nodig. Bij gebruik van een EF184 moet ik Ck = 180pF nemen. Hoe groter Ck, des te harder de zaak genereert. Als de potmeter van 4K7 ong. op de helft staat moet het genereren net beginnen (je hoort dat duidelijk aan het ruisen in de hoofdtelefoon). Ook de  gloeispanning is regelbaar. Als de ontvanger continue genereert dan de gloeispanning iets lager instellen. Ik gebruik een Amroh 402 spoel, maar je kunt ook zelf iets wikkelen.  De voedingsspanning voor deze rechtuit is 6 Volt.  

1) P.M..Bakker – Een penthode als dubbelroosterlamp. Radio Historisch Tijdschrift No. 4 / 1988

Mans Veldman, PA2HGJ 

De rechtuitontvanger in volle glorie