Het Nederlandse technologiebedrijf Cosine heeft met steun van de European Space Agency (ESA) een nieuwe generatie-stralingsmeter ontwikkeld die op dit moment de meest geavanceerde ter wereld is. Deze Multifunctional Particle Spectrometer kan veel meer informatie geven dan bestaande stralingsmeters.
‘Het valt niet mee om radioactieve straling precies in kaart te brengen’, zegt prof.dr. Marco Beijersbergen, directeur van Cosine, het bedrijf dat de Multifunctional Particle Spectrometer (MPS) ontwikkelde. ‘Met de meetapparatuur die men nu in het veld gebruikt, weet je bij een kernongeluk zoals in Japan dat er iets aan straling lekt, maar niet uit wat voor deeltjes die straling bestaat en uit welke richting het komt. Daardoor weet je ook niet goed hoe je erop moet reageren, want niet ieder type straling is even gevaarlijk.’
De MPS is volgens Beijersbergen het eerste handzame apparaat – acht bij acht centimeter – waarmee de verschillende typen straling allemaal in één keer en toch afzonderlijk te meten zijn. De MPS maakt gebruik van scintillators en slimme algoritmes om de energie en de hoek van het invallende deeltje te berekenen.
De nieuwe stralingsmeter is samen met de ESA ontwikkeld en kan dus ook in de ruimte gebruikt worden. Beijersbergen: ‘Op een heleboel plekken in de ruimte weten we nog niet wat voor straling er is. Het kan zijn dat je iets bouwt, bijvoorbeeld een satelliet of een ruimtestation voor een reis naar Mars, en drie maanden na de lancering is het kapot door te hoge straling. Met de MPS kun je satellieten beter uitrusten en beveiligen tegen straling uit de ruimte, bijvoorbeeld van zonnevlammen. En we kunnen straks voor het eerst gaan bepalen waar kosmische straling vandaan komt en waar het door veroorzaakt wordt.’
Maar het apparaat is voor meerdere doeleinden inzetbaar, zoals de opsporing van radioactieve stoffen. ‘Plutoniumsmokkel is momenteel een groot probleem’, zegt Beijersbergen, die ook verbonden is aan de Universiteit Leiden als bijzonder hoogleraar natuurkunde. ‘In Rusland is een paar kilogram verrijkt plutonium zoek en met de nieuwe stralingsmeter zouden opsporingsinstanties dat op redelijke afstanden kunnen detecteren.’
De vinding is verder geschikt voor het opsporen van radioactief schroot, het screenen van bagage op luchthavens of van zeecontainers in havens, en voor het vinden van uranium, plutonium en andere bijzondere metalenBeijersbergen: ‘Er zijn mijnen waarvan men weet dat die waardevolle metalen er zitten, maar niet precies waar. Met de MPS kun je een paar centimeter door het gesteente heen kijken vanwege de natuurlijke straling van gesteente.’