Superregjes zijn er in alle soorten en maten. Soms ingewikkeld, soms minimalistisch. Dit is er eentje van het laatste type. Met slechts 9 onderdeeltjes maak je een ontvanger voor 80 of 40m waarvan de prestaties nog best goed zijn. Leuk om mee te nemen op vakantie om zo toch naar het vakantienetje te kunnen luisteren als er geen ruime is om een hele set mee te slepen.
Roger G3XBM schreef er al eens over, en er zijn een paar variaties te maken. Allereerst het simpele ontvangertje met de 9 onderdeeltjes, zoals beloofd:
Puristen zullen opmerken dat dit type ontvanger tegenwoordig niet meer door de keuring komt: tijdens ontvangst wordt een beetje HF uitgestraald op de ontvangstfrequentie omdat de ontvanger nét oscilleert, en dat mag tegenwoordig niet meer. Bovendien vind je amateur-buurman die van DX-en houdt, het vast niet leuk als jij een carrier op zijn ontvangstfrequentie zet met je prutsontvanger. Aan de andere kant: het ontwerpje werkt als een tierelier en geeft goede resultaten bij het luisteren naar SSB of CW met een kristal-oortelefoon (en die bestaan nog! Conrad bestelnummer 387576). En wie heeft daar last van als je in je Spaanse vakantiedorp zit…
Wat zijn de resultaten met maar 9 onderdelen?
Met het getoonde schema hoor je met gemak SSB/CW stations uit heel Europa op 40m (of 80m). Hij gaat wel over zijn nek van dichtbijgelegen sterke AM stations zoals in de 41m omroepband gedurende de nacht. Voed je het geheel met een 12-14V voeding en vergroot je daarbij R2 naar 5k6 of 6k8 dan komt er wat meer herrie uit en ligt de gevoeligheid dicht in de buurt van de -100dBm (ongeveer 2uV, en dat is helemaal niet slecht voor HF).
Ontwerp
L1 is een kleine T50-2 (rode) ringkern met ongeveer 18-20 windingen (40m) of 35-40 windingen (80m) op de spoel die met de FET verbonden is, en een enkele winding als koppeling met de antenne. De aftakking zit op ongeveer 20% van de koude kant. C1 wordt zo gekozen dat de ontvanger in de 40m band uitkomt en C2 dient daarna voor de fijnafstemming. De frequentie kan je controleren door te luisteren naar de uitgestraalde frequentie als de zaak oscilleert. Door het aanpassen van L1 en C1/2 kan je ook andere HF banden zoals 80, 30 of 20m ontvangen. Experimenteer er mee! C4 wordt zo afgesteld dat de zaak net genereert. Er zitten geen ontkoppelcondensatoren in: dat leek niets uit te maken dus zijn ze voor de eenvoud maar weggelaten. Als je de drainweerstand verhoogt naar 5k6 en de ontvanger voedt uit een 12-14V voeding, gaat het volume wat omhoog.
Zender bij?
Kijk, dan wordt het echt leuk. Door de FET om te schakelen en een paar onderdeeltjes toe te voegen (zoals W2UW deed), maak je er een complete transceiver van. Weliswaar met slechts 20mW output (de spurious van een beetje eindtrap is al meer), maar het was voor W2UW voldoende om er 2 Canadese provincies en 17 Amerikaanse staten mee te werken…
Aangezien alle aansluitingen van de FET omgeschakeld worden, kan je de FET in zijn geheel direct op de 3-voudige omschakelaar (Conrad heeft een 4-voudige onder nummer 703192) solderen.
Het kan ook op deze manier:
Ook hier wordt een enkele MPF102 FET gedeeld tussen een regeneratieve RX en een QRP kristaloscillator. De RX – TX omschakeling geschiedt met een 4-polige schakelaar die de antenne en de drie aansluitingen van de FET omschakelt tussen zender en ontvanger. Wil je een eenvoudiger TX-RX omschakeling maken, dan kan je twee FETs toepassen.
Ontvanger
De terugkoppeling wordt verkregen door een aftakking op de primaire wikkeling. Daar valt wellicht nog wat te optimaliseren, maar begin met de gegevens zoals in het schema. De antenne wordt als 1 enkele winding over de primaire winding heen gewikkeld. Regeneratie wordt geregeld met C3. Zodra de regeneratie zo is ingesteld dat de ontvanger net oscilleert, hoef je die instelling in principe niet meer te wijzigen, tenzij je de voedingsspanning of de antenne verandert. De ontvanger in de band brengen doe je door de waarde van C4 zo te kiezen dat de variabele condensator comfortabel afstemt over de 80m CW band. Bij het prototype stemde de ontvanger af van 3.48 tot 3.62MHz met een paar honderd pFs vaste capaciteit voor C4. De ontvanger werkt verbazend goed voor zo'n eenvoudig ontwerp: de gevoeligheid is rond de -100dBm voor een bruikbaar LF signaal in de oortelefoon en er zijn genoeg CW en SSB stations te horen.
Zender
Voor zenden wordt de waarde van C1 zo gekozen dat de oscillator betrouwbaar start met een 50 ohm belasting. In het prototype was dat optimaal met een C van 68pF. Op een scoop werd R3 vanaf 0 zo opgeregeld dat er maximaal vermogen uit kwam: in het prototype ongeveer 18mW. De meeste amateurs hebben wel een tuner tussen de zender en de antenne, maar als dat bij jou niet het geval is, dan wordt een laagdoorlaatfilter aanbevolen. Veel plezier met deze eenvoudige ontwerpjes!