Wil je een land overnemen, dan begin je met de ether te kapen. Zendt jouw boodschap uit en voorkom dat de vijand de zijne kan uitzenden. Toen Amerika in 1991 Irak binnenviel, en toen de NATO in 1999 Servië bombardeerde, waren de eerste doelen de radio- en TV-stations. Als er een militaire coup in Afrika plaatsvindt, zijn de eerste gebouwen die bestormd worden de radio en TV studio's.
Dus is het niet zo gek dat het United States Special Operations Command (USSOCOM), de organisatie die over de Amerikaanse elitetroepen gaat, in het geheim op zoek is naar apparatuur die effectief de controle overneemt van elk FM- en AM-station in een bepaald gebied. De korte, onschuldig ogende mededeling op de Business Opportunities site van de overheid meldt dat SOCOM op zoek is naar leveranciers van een “radio omroepsysteem dat in staat is om alle AM en FM frequenties te scannen in een bepaald gebied en daarna berichten uit te zenden in dat gebied op alle gespotte AM en FM radiofrequenties.” SOCOM wil apparatuur die licht is en toch in staat is om op meerdere gebruikte frequenties tegelijk uit te zenden. En SOCOM wil het snel hebben. De apparatuur moet voldoen aan Technology Readiness Level 8, een door het Pentagon gebruikte aanduiding van technologische volwassenheid wat in dit geval betekent dat de apparatuur volledig ontwikkeld, getest en gereed voor gebruik is.
“Het lijkt erop dat SOCOM op zoek is naar een bij voorkeur commercieel verkrijgbaar product uit een bevriend land of van eigen bodem, gebaseerd op een geavanceerde vorm van Software-Defined Radio (SDR) als oplossing voor hun tactische Psyops of MISO missies,” zegt een militaire expert die anoniem wil blijven. “De precieze uitvoering – of dat voor land- of luchtgebruik moet zijn – is niet vast te stellen aan de hand van de aanvraag. Het lijkt nogal een dringend verzoek gezien de eis voor TRL 8 of hoger. ”
Dit is wat het Pentagon "Military Information Support Operations" noemt, ofwel MISO. Dat is een veel minder sinistere naam dan wat de rest van ons "Psychological Operations" noemt, ofwel Psyops. De subtiele manier van oorlogsvoering waarbij zorgvuldig toegesneden informatie – al dan niet waarheidsgetrouw – gebruikt wordt om de opinie in het voordeel van Amerika te beïnvloeden.
“MISO eenheden hebben de taak om informatie en berichten uit te zenden voor neutraal, vijandig en in sommige gevallen vriendschappelijk publiek,” zegt Bryan Karabaich, voormalig kolonel van de Special Forces en adviseur van de Amerikaanse regering voor informatiezaken. “En het moge duidelijk zijn dat, om dat te kunnen doen, het noodzakelijk is dat je weet waar in het spectrum mensen luisteren en wat daar gezegd wordt.”
Momenteel gebruiken de Amerikaanse special operations forces (SOF) een Flyaway Broadcast Systeem (FABS), volgens SOCOM woordvoerster Ligia Cohen (een voorbeeld van FABS apparatuur voor natuurrampen zie je hier). Maar FABS kan slechts op één frequentie uitzenden. “Tot nu toe werd een ontvanger voor het gewenste frequentiegebied gebruikt, en luisterde men het spectrum af. Een operator noteerde dan tijd, signaalsterkte en soms ook waar het over ging, en draaide dan verder over de band,” zegt Karabaich. “Als het belangrijk leek, dan ging een operator met een tweede set direct naar die frequentie toe en luisterde daar uit. Waren er meerdere frequenties, dan waren ook meerdere sets nodig. Toen werden de scanners ontwikkeld en ging het al heel wat sneller. Maar het is nog steeds noodzakelijk om meerdere sets te hebben om de ontdekte frequenties te monitoren. Een ander probleem was dat als de scanner doorliep, hij niet meer naar andere frequenties luisterde. Kwam een zender in de lucht op een plek waar de scanner net langsgelopen was, dan kon het een aantal seconden duren voordat hij daar weer langs kwam.”
Een automatisch, software-gebaseerd systeem dat in staat is om de scannen en op meerdere frequenties tegelijk te zenden zou een hoop tijd en mankracht besparen. Maar er is nog een ander voordeel: elektronische oorlogsvoering. Als Amerika uitzendt op de lokale radiofrequenties, dan kunnen lokale stations hun boodschap niet meer verspreiden. En als dat het geval is met elk station in een gebied, dan ontneem je de lokale overheid de mogelijkheid om met hun bevolking te communiceren, zoals het oproepen om de Amerikanen te bestrijden. “Dit systeem kan gebruikt worden om een frequentie te storen,” zegt Cohen. “Tijdens een conflict kan een vijandig radiostation dan niet op dat moment hun berichten uitzenden. De toepassing van FABS is noodzakelijk om te voldoen aan de behoefte van commandanten om de houding van de lokale bevolking jegens de Amerikanen te beïnvloeden zodat deze van pas komt in de militaire doelstellingen in dat gebied.”
Sommigen vragen zich af of deze technologie binnen Amerika gebruikt mag worden. Het antwoord is ja. “De eisen die aan deze techniek gesteld worden zijn specifiek bedoeld voor overzeese missies,” zegt Cohen. “Maar, in bijzonder gevallen en indien als zodanig aangegeven, kunnen de MISO troepen en apparatuur ingezet worden tijdens Civil Authority Information Support missies. Tijdens dit soort gelegenheden is de MISO apparatuur gewoon een platform dat gebruikt wordt om het publiek te voorzien van bijvoorbeeld informatie betreffende de publieke veiligheid en dergelijken.”
Lawrence Dietz, een gepensioneerde Reserve kolonel uit het Amerikaanse leger die 13 jaar deel uitgemaakt heeft van Psyops en ook een Psyops blog schrijft, denkt dat dit soort massale omroepmogelijkheden heel nuttig kunnen zijn tijdens natuurrampen van het formaat Katrina waarbij noodberichten kunnen worden verstuurd als de normale omroepzenders eruit liggen. Maar hij vraagt zich ook af of je niet beter massaal SMS-berichten kunt sturen naar mobiele telefoons (als die masten het tenminste nog wel doen, ieders telefoon opgeladen is en niet in het water heeft gelegen – red.), waar het publiek wellicht meer vertrouwd mee is. “Misschien moet de techniek waarbij mobiele telefoons overgenomen worden, een eis worden van SOCOM bij toekomstige bestellingen,” schrijft hij. (Die techniek is er natuurlijk al lang, denk aan Chinese jammers die een tijdje populair waren bij bioscoopondernemingen – red.)
Maar voordat Uncle Sam zich uitleeft op het radio spectrum, zijn er nog wel wat beperkingen. Karabaich, die denkt dat de technologie de mogelijkheden van Psyops zal vergroten, wijst erop dat vermogen een probleem is. Hij herinnert zich dat tijdens de eerste golfoorlog in 1991 de Amerikaanse troepen “konden uitzenden op de Iraakse frequenties, maar de Iraakse zenders waren vier keer zo sterk als de sterkste die wij hadden. Daarnaast absorbeert zand de radiogolven (grondgolf – red.) waardoor ons bereik en signaalsterkte nog verder beperkt werd. We sloegen geen deuk in een pakje boter totdat we die zenders uit de lucht gehaald hadden.” In andere woorden: de Iraakse zenders zijn zo sterk dat je ze alleen stil krijgt met ouderwetse explosieven. En in Afghanistan: “we hadden gevallen in Afghanistan waar we de radiostations konden horen, maar waar we vanaf de positie van onze zenders niet genoeg vermogen konden maken om de doelgroep op de grond te bereiken.”
En net zoals Hellfire raketten uit een Predator drone voor collateral damage zorgen, doen misplaatste Psyops missies dat ook. Karabaich herinnert zich een geval waarbij tijdens een Psyops training door de Amerikanen in Duitsland de militaire frequenties stoorden op Zwitserse burgerfrequenties: ”Zwitserse luisteraars waren niet blij dat hun herhalingen van Dallas vergezeld werden van rock muziek sound tracks.”