Nieuwe gegevens van de Europese Swarm satellites laten zien dat er iets vreemds aan de hand is in het magnetische veld van de aarde. De Zuid-Atlantische anomalie lijkt zich in tweeën te splitsen. ‘De afgelopen tien jaar is er een nieuw, oostelijk minimum van de Zuid-Atlantische anomalie verschenen’, zegt Jürgen Matzka van het Duitse onderzoekscentrum voor geowetenschappen. ‘De laatste jaren ontwikkelt het zich heel sterk.’
Hierboven: De ontwikkeling van de Zuid-Atlantische magnetische afwijking van 2014 tot 2020.
De Zuid-Atlantische anomalie is een zwakke plek in het magnetische veld van de aarde, ongeveer gecentreerd aan de Atlantische kant van Zuid-Amerika. De afwijking is ontdekt in 1958 en groeit en verschuift al decennia. De meest recente gegevens van Swarm tonen een nieuwe zwakke plek net buiten de zuidpunt van Afrika.
‘We hebben veel geluk dat de Swarm-satellieten in een baan om de aarde zijn om deze ontwikkeling te onderzoeken’, zegt Matzka.
Swarm, gelanceerd in november 2013, is een constellatie van 3 identieke satellieten die in formatie rond de aarde vliegen. Ze zijn uitgerust met magnetometers, stertrackers en andere instrumenten, waarmee de satellieten prachtig gedetailleerde 3D-metingen van het aardmagnetische veld kunnen uitvoeren. De mogelijke splitsing van de anomalie is slechts een van de vele belangrijke bevindingen van de missie.
Terwijl de Zuid-Atlantische anomalie is verzwakt, is de binnenste Van Allen-gordel daarbinnen terechtgekomen, waardoor deeltjes met hoge energie (vooral protonen) binnen 200 km van het aardoppervlak kunnen komen. Dit vormt maar een kleine bedreiging voor mensen op de grond, maar ruimtevaartuigen hebben minder geluk. Wanneer satellieten door de anomalie vliegen, worden ze blootgesteld aan relatief sterke straling. Boordcomputers kunnen opnieuw opstarten en digitale camera’s kunnen vage beelden geven door strepen van geladen deeltjes die er doorheen vliegen. Het ISS heeft extra bescherming om dit probleem aan te pakken, en de Hubble-ruimtetelescoop neemt niet eens de moeite om waarnemingen te doen wanneer deze zich in de anomalie bevindt.
Als de Zuid-Atlantische anomalie zich uiteindelijk in twee cellen splitst, zullen satellietmissieplanners te maken krijgen met een nieuwe zone met hoge straling. De splitsing is echter meer dan alleen hinderlijk. Het kan aanwijzingen geven over de oorsprong van de anomalie zelf. Het magnetische veld van de aarde wordt gecreëerd door stromen van oververhit vloeibaar ijzer die ongeveer 3000 km onder onze voeten wervelen. Veranderingen “hierboven” kunnen onderzoekers vertellen wat er “daar beneden” gebeurt.