Ooit moest een dak vol zonnepanelen worden uitgeschakeld zodat Ivanka Trump zonder gevaar een conferentie bij kon wonen. En in de Rotterdamse haven verdwenen schepen op onverklaarbare wijze van de radar door een gigantisch plasmascherm. Radiostoring door elektronica kan ontwrichten. Koos Fockens PA0KDF promoveerde afgelopen vrijdag op 77-jarige leeftijd op een onderzoek naar oorzaak en gevolg.
Elke ledlamp, alle telefoonladers en ieder zonnepaneel produceert ruis. Van een beetje tot best veel. Alle ruis uit vele huishoudens bij elkaar opgeteld, is het genoeg om communicatienetwerken te verstoren. Vervelend voor amateurzenders, levensbedreigend als het gaat noodoproepen via het alarmeringssysteem van brandweer, ambulances en politie.
Huishoudens puilen tegenwoordig uit van elektronica, terwijl steeds meer (levensreddende) systemen afhankelijk zijn van ruisvrije frequenties. Daardoor kunnen radiostoringen op het netwerk een enorm maatschappelijk probleem worden. Die essentiële systemen dragen daar ook zelf nog eens aan bij, omdat ook zij schakelingen bevatten die ruis veroorzaken.
Testsituatie versus praktijk
Koos Fockens maakt onderscheid tussen gewenste en ongewenste signalen. Die laatste zou volgens de Europese normen binnen het apparaat zelf nog onderdrukt moeten worden, zodat het erbuiten niet voor storing zorgt. Fabrikanten kunnen meten of apparaten voldoen. Maar dat is in testsituatie. De praktijk blijkt weerbarstiger.
Zoals de elektrische fiets van Fockens’ buurvrouw. „De acculader wordt in de fabriek getest op een aparte tafel, volgens de beschrijving. Maar die lader wordt los getest. In de praktijk is hij aangesloten op de accu, die aan de fiets vastzit. De elektrische omstandigheden zijn heel anders. Aan de andere kant is hij aangesloten op het net. De elektriciteit gaat door de muur, het plafond van de garage en via een heel lange kabel. Dat is een perfecte zenderantenne. Het apparaat zelf komt wel door de keuring, maar in de praktijk voldoet de werking niet aan de Europese richtlijn.”
De fiets veroorzaakte zoveel storing dat de amateurzender van Fockens niet meer werkte. Het heeft niet geleid tot een hevige burenruzie. De techneut loste het zelf op door een extern filter in elkaar te knutselen. Maar hij ziet al deze storingen wel als een groeiend maatschappelijk probleem.
Kleine bijdragen, steeds groter probleem
Telefoons, tablets, accuboormachines, elektrische fietsen, computers: allemaal hebben ze opladers of transformatoren. Tel daarbij op de slimme keukenapparaten die met een appje via de telefoon zijn te bedienen of de routers die het netwerk daarvoor in stand houden. Allemaal met hun eigen kleine bijdrage aan ruis. Maar bij elkaar opgeteld een steeds groter probleem.
Aangevuld met de oprukkende zonnepanelen en warmtepompen, die afhankelijk van type en soort flink kunnen bijdragen aan de verstoring in de atmosfeer. Zo kon het gebeuren dat de beveiliging van een wereldtop in Den Haag niet bleek te werken door storing op de zendfrequentie. Het ging om het C2000-systeem, waarmee politie, brandweer en ambulancediensten communiceren.
Er was een extra zender nodig bij het congresgebouw. Een van de redenen was dat toenmalig presidentsdochter Ivanka Trump de ondernemersconferentie bij zou wonen. „Er werd een extra C2000-zender geplaatst bij het congresgebouw. Maar het flatgebouw er tegenover was helemaal volgebouwd met zonnepanelen. Het stoorde zo erg dat ze de eigenaar hebben geforceerd om de zonnepanelen zo’n veertien dagen lang uit te schakelen”, vertelt Fockens.
Ook plasmaschermen die jaren geleden heel populair waren, zorgden voor veel storing. Zo verdwenen in de haven van Rotterdam ineens schepen van het scherm van de havendiensten die de scheepvaart in de gaten houden. Het Agentschap Telecom ging op zoek naar de bron van het probleem. Dat bleek een enorm commercieel plasmascherm te zijn.
Uitgestrekte Groningse platteland
Zijn interesse in het onderwerp is ingegeven door zijn eigen activiteiten als zendamateur. Een hobby waar hij zo’n 65 jaar geleden als 12-jarige mee begon op het uitgestrekte Groningse platteland. De boerenzoon kon zich ongestoord uitleven met radiozenders en de techniek er omheen. In 1974 rondde hij zijn studie Elektrotechniek aan de Universiteit Twente af, destijds nog Technische Hogeschool Twente (THT).
Nu, bijna een halve eeuw later, sluit hij er zijn promotieonderzoek af. Afgelopen vrijdag verdedigde hij zijn proefschrift. Daarin doet hij twee aanbevelingen: strengere handhaving op het werkelijke functioneren van de producten die de fabriek verlaten in de praktijk, en een omgevingslimiet voor ruis door apparatuur, vergelijkbaar met de limiet voor fijnstof. Als deze wordt overschreden, moeten maatregelen worden genomen.
