Wat is er met de zon?
Helemaal niets. Dat zegt David Hathaway, zonne-fysicus bij de NASA. "Er zijn de laatste tijd wat rapporten verschenen die beweren dat het zonnevlekkenminimum langer duurt dan normaal. Dat is niet waar. De voortdurende pauze in het aantal zonnevlekken past prima binnen de historische waarden voor een zonnevlekken cyclus."
Dit rapport, waarin staat dat er niets te rapporteren valt, heeft nieuwswaarde omdat er een toenemend gezoem is in academische kringen dat er iets mis is met de zon. De Zon Blijft Langer Dan Normaal Zonder Vlekken, kopte een recent persbericht. Maar een zorgvuldige blik op de feitelijke gegevens suggereert iets heel anders.
Maar eerst, een status rapport: "De zon is nu dichtbij het laatste punt van zijn 11-jaarlijkse activiteiten cyclus", zegt Hathaway. "We noemen dat het 'zonnevlekken minimum'. Het is de periode van stilte die de ene cyclus van de andere scheidt."
Gedurende een zonnevlekken maximum zijn enorme zonnevlekken en intense uitbarstingen van de zon dagelijkse kost. Er treedt aurora op in Florida. Stralingsstormen stellen satellieten buiten bedrijf. Radio stiltes frustreren amateurs. De laatste keer dat dit voorkwam was in de jaren rond 2000-2001.
Gedurende een zonnevlekken minimum zie je het tegenovergestelde. Er zijn vrijwel geen uitbarstingen op de zon terwijl er weken voorbij kunnen gaan zonder ook maar een enkele zonnevlek om de monotone blanke oppervlakte van de zon op te sieren. En dat is precies wat we nu zien.
Hoewel het minimum een normaal onderdeel van de zonnecyclus is, is het nou juist de lengte van het huidige minimum, dat zich inmiddels door zijn derde jaar sleept, wat de waarnemers bezig houdt.
"Het lijkt of het allemaal erg lang duurt", zegt Hathaway, "maar ik denk dat we een beetje vergeten zijn hoe lang een minimum kan duren". In het begin van de 20e eeuw waren er perioden van stilte die bijna twee keer zo lang duurden als de huidige stilteperiode. De meeste onderzoekers waren toen nog niet eens geboren.
Hathaway heeft een studie gemaakt van alle internationale tellingen van de zonnevlekken tot aan 1749 en daaruit leidt hij de volgende statistieken af: "De gemiddelde zonnevlekkencyclus duurt 131 maanden met een standaarddeviatie van 14 maanden. De afnemende cyclus 23 (waar we nu in zitten) duurt tot nu toe 142 maanden — nog ruim binnen de standaarddeviatie en dus helemaal niet abnormaal. Het laatste beschikbare gewogen zonnevlekkengetal over 13 maanden was 5.70. Dat is groter dan in 12 van de laatste 23 minima die we gehad hebben."
Samengevat: "Het huidige minimum is niet abnormaal laag of lang."
Het langste minimum ooit waargenomen, het Maunder Minimum van 1645-1715, duurde een ongelofelijke 70 jaar. Zonnevlekken werden maar zelden gezien en het leek erop dat dat de cyclus volledig tot stilstand was gekomen. Deze stilteperiode viel samen met de Kleine IJstijd, een serie extreem koude winters op het noordelijk halfrond. Veel onderzoekers zijn ervan overtuigd dat de lage zonneactiviteit, gecombineerd met toegenomen vulkanische activiteiten en mogelijke wijzigingen in de stromingen van de oceaan, een rol gespeeld hebben in die afkoeling in de 17e eeuw.
Om onbekende redenen herstelde de zonnecyclus zich weer vroeg in de 18e eeuw en is sindsdien weer in haar 11-jarig ritme gebleven. Omdat de zonne-wetenschappers niet begrijpen wat het Maunder Minimum in gang zette of hoe het precies invloed had op het klimaat op aarde, zijn ze altijd op zoek naar tekenen die er op wijzen dat het nog een keer gebeurt.
De stilte van 2008 is nog niet de aankondiging van een tweede Maunder Minimum, denkt Hathaway. "We hebben al een paar zonnevlekken van de volgende cyclus gezien," zegt hij. "Dat doet geloven dat de zonnecyclus verder normaal verloopt."
En hoe nu verder? Hathaway gaat uit van nog meer dagen zonder zonnevlekken, misschien wel honderden, gevolgd door een terugkeer naar het zonnevlekken maximum in de jaren rond 2012.