Woon je dichtbij de snelweg of een industriegebied? Het is binnenkort mogelijk om met je mobieltje te meten hoe zwaar je longen het te verduren krijgen. De iSPEX, een opzetstuk voor de camera van een mobiele telefoon waarmee je fijnstof in de atmosfeer kunt meten, is een van de drie finalisten van de Academische Jaarprijs 2012, die uitgereikt wordt op 24 oktober.
Het apparaat en bijbehorende app zijn ontwikkeld door het KNMI, de Nederlandse Onderzoeksschool voor Astronomie, het RIVM, SRON en de Universiteit Leiden.
iSPEX gebruikt dezelfde techniek als het ruimte-instrument SPEX (Spectropolarimeter for Planetary EXploration), dat SRON voor een mogelijke Mars-missie in 2016 ontwikkelt. Stofdeeltjes verstrooien zonlicht en veranderen de polarisatie en het spectrum op een unieke manier. Het instrument kan door het meten van deze veranderingen de grootte en de hoeveelheid van de stofdeeltjes in de lucht bepalen. Volgens de makers kan het apparaat nauwkeuriger stoffen onderscheiden dan eerder mogelijk was.
Na het plaatsen van iSPEX en het inschakelen van de bijbehorende app richt de gebruiker de telefoon op een helder deel van de lucht. De meetgegevens en de gps-locatiegegevens komen in een centrale database en worden vergeleken met data van het RIVM, om zeker te weten dat de iSPEX metingen kloppen.
De makers ontwikkelden al een prototype en als zij de Academische Jaarprijs van 100.000 euro winnen, gaan ze ongeveer 10.000 iSPEX opzetstukken maken en die uitdelen aan het publiek. Hiermee willen de instituten meewerken aan het vergroten van de kennis over fijnstof. Zo zijn de gegevens te combineren tot een fijnstofkaart van Nederland.